Αποσπασματά απο συνεντευξή του Κώστα Καστανά (μέρος 2)

Α.Π.: Μιλήστε μας λίγο για τον ρόλο σας ως καθηγητής στην υποκριτική;

Κ.Κ. Ναι είχα την χαρά να μπω πολύ νέος σ' αυτή την ιστορία δηλ όταν μου ζήτησαν από το Εθνικό θέατρο να διδάξω στην δραματική σχολή ήμουν απ' τους νεότερους καθηγητές εκεί και το είδα σαν μια πρόκληση. Στην αρχή σκέφτηκα και μάλιστα ο συχωρεμένος ο Τάσος Λιγνάδης είχε πει : « να τους κάνεις και ορθοφωνία.». Σκέφτηκα να τους κάνω κάποια μαθήματα ορθοφωνίας και να βρω και εγώ τον τρόπο της διδασκαλίας και ξέρετε ότι όλα αυτά είναι εμπειρικά, δεν διδάσκονται, δεν υπάρχουν ειδικά συστήματα διδασκαλίας παρά μόνο αν ανατρέξουμε στο εξωτερικό ,στο σύστημα του Στανισλάφσκι και του Βαχτάνγκωφ , στον Αντονέν Αρτώ στον Κοπώ και άλλους στη Γαλλία στον Γκροτόφσκι στην Πολωνία, το Ακτορς Στούντιο στην Αμερική ,κλπ.. που έχουν ολόκληρη γενιά ηθοποιών επηρεάσει .Δεν θα μπορούσαμε να πούμε ότι ανοίγω ένα βιβλίο και διδάσκω την διδακτέα ύλη και ευτυχώς, έτσι λοιπόν προσπάθησα στην αρχή να τους δείξω ορθοφωνία και έκανα ασκήσεις μαζί τους για να βρούμε πως πρέπει ο ηθοποιός να μιλάει κανονικά αλλά και πως πρέπει να προφέρει, και να αναπνέει. Όλα αυτά ήταν σημαντικά για να καθίσουμε να τα εφαρμόσουμε στα παιδιά, ήταν ένα πολύ καλό σεμινάριο αυτό που έγινε για 3-4 μήνες και μετά άρχισα να τους διδάσκω υποκριτική όπου και πάλι εγώ έδωσα μεγάλη βάση στο λόγο δηλ. το θέατρο αλίμονο αν δεν στηρίζεται στο λόγο, μπορείς να έχεις μια πάρα πολύ ωραία εμφάνιση, μια πάρα πολύ ωραία κίνηση αλλά όταν ανοίξεις το στόμα σου να μην θέλω να σ' ακούσω.

Το πρώτο και κύριο πράγμα είναι να συνεννοηθούμε πως θα προφέρουμε την ελληνική γλώσσα.Μια ντοπιολαλιά είναι θαυμάσια , αλλά εντάξει δεν μπορείς να ανεβάσεις τον Άμλετ στα κρητικά. Όμως όταν έρθεις από διάφορα μέρη στην μητρόπολη εκεί πρέπει να συνεννοηθείς πως θα μιλάς μια κοινή γλώσσα δηλ αν παίξεις στο θέατρο έναν ρόλο που είναι Άγγλος ευγενής αλλιώς θα μιλήσεις.Δεν μπορείς να μιλήσεις Κρητικά ή Λαρισέικα γιατί θάχεις ευτράπελο αποτέλεσμα ! Άρα θα πρέπει να προσαρμόσεις την προφορά σου. Στο θέατρο πρέπει να συνεννοηθείς. Αυτό προσπάθησα στην αρχή να κάνω, να συνεννοηθούμε πως θα διαβάζουμε. Αφήστε που δεν ήξεραν πώς να διαβάζουν τα παιδιά. Πως σας φαίνεται αυτό; μπαίνουν στην σχολή του Εθνικού θεάτρου και δεν ξέρουν να διαβάσουν ένα κείμενο. Δεν τους έχει πει κανείς στο σχολείο ότι η κάθε λέξη έχει την δική της αξία, τη δική της γοητεία και θα μπορείς με μια λέξη να μεταφέρεις ακριβώς το νόημα γιατί είναι ένας κώδικας πάνω στον οποίο οι άνθρωποι συνεννοούμαστε όσο γίνεται καλύτερα και εμείς οι ηθοποιοί επειδή πρέπει να μεταδίδουμε τα κείμενα στον άλλον , θα πρέπει εμείς οι ίδιοι να τα έχουμε γνωρίσει πολύ καλά για να τα δώσουμε να παει όπως το τραγούδι που λεει ο Χορν, από την ψυχή ως την ψυχή.

Α.Π.: Μιλήστε μας για τον ρόλο σας ως σκηνοθέτης, ποια έργα έχετε σκηνοθετήσει και τι σας αρέσει περισσότερο ο ρόλος ως ηθοποιός ή σκηνοθέτης;

Κ.Κ. Εγώ είμαι ηθοποιός και μου αρέσει πάρα πολύ να λεω ότι είμαι ηθο-ποιός. Ότι έχω προσπαθήσει στη ζωή μου είναι να είμαι ηθο-ποιός, όλη μου την ζωή αυτή ήταν η μεγάλη μου προσπάθεια εάν έτυχε να κάνω σκηνοθεσίες 3-4 ξέρω εγώ πόσες έχω κάνει , Τις έκανα από ευχαρίστηση ιδιαίτερη γιατί μου άρεσε ένα έργο και ήθελα σφαιρικά να το παρουσιάσω και θεωρούσα ότι δεν χωράει τίποτε άλλο, είναι αυτό και όσες φορές νιώθω ότι δεν χωράει τίποτε άλλο, θέλω εγώ να το κάνω αυτό, με γεμίζει ,το ξέρω και πιστεύω ότι θα το κάνω πολύ καλά αλλιώς δεν παω γυρεύοντας ούτε που με ενδιαφέρει .Κι αυτό που λέμε ,δηλώνω σκηνοθέτης αυτά είναι επαγγέλματα.

Α.Π.: Μιλήστε μας για την συνεργασία σας με την τηλεόραση, το ραδιόφωνο και τον κινηματογράφο.

Κ.Κ. Το ραδιόφωνο είναι κάτι το οποίο έχω αγαπήσει πάρα πολύ, στο ραδιόφωνο έχω πολλά έργα .Ξέρετε παλιά ήταν και ο μόνος τρόπος για να βγάλουμε και καμιά δεκάρα παραπάνω .
Οι αμοιβές ήταν πάντα πολύ μικρές Τότε ήταν γοητευτικό το ραδιόφωνο και δεν ξέρω γιατί έχει πάψει να έχει εκπομπές λόγου, εμείς τότε. ήμασταν 500 ηθοποιοί που δουλεύαμε στο ραδιόφωνο ανελλιπώς. Μας καλούσαν, παίζαμε έργα και ήταν μεγάλη καλλιτεχνική χαρά...Εγώ έχω παίξει τόσα έργα που αισθάνομαι σαν να τα έχω παίξει κανονικά στο θέατρο. Πάρα πολλά έργα που δεν είχα παίξει στο θέατρο τα είχα παίξει στο ραδιόφωνο, ήταν μια μεγάλη άσκηση. Μετά είναι ένα μέσον που το θεωρώ πολύ σπουδαίο ,για την φαντασία του ανθρώπου. Παλιότερα που ακούγαμε μόνο ραδιόφωνο ,δεν είχαμε τηλεόραση, μας πρόσφερε παιδεία και πεδίον τεράστιας φαντασίας. Ακούγαμε ένα θεατρικό έργο, ένα κείμενο, κάποιον καλό ηθοποιό να διαβάζει και θυμάμαι παρακαλούσα τους γονείς μου, όταν ήμουν μικρός να ακούσω την ραδιοφωνική βιβλιοθήκη και μετά να κοιμηθώ.
Η τηλεόραση ,όταν ήρθε η εποχή της και παίξαμε, και εγώ είχα παίξει αρκετά στην τηλεόραση τότε.

Α.Π.: Σε ποια έργα έχετε παίξει;

Κ.Κ. Σε ορισμένα σίριαλ τα οποία έγραφαν καλοί συγγραφείς δεν θέλω να πω ότι σήμερα δεν γράφουν καλά, ήταν ας πούμε το έργο του Τερζάκη η «Μενεξεδένια Πολιτεία» .Ο « Δρόμος χωρίς γυρισμό» έργο που έγραφε ο Βαγγέλης Γκούφας που είχε τεράστια επιτυχία, θεατρικός συγγραφέας ο Γκούφας . Αυτά τότε εμένα με φόβισαν το ότι δηλ. έβγαινα από το Εθνικό θέατρο και περπατούσα και μου λέγανε «γεια σου γιατρέ !» επειδή έπαιζα στο σήριαλ τον γιατρό ,με παραξένευε και έβλεπαν και άλλους ηθοποιούς που περπατούσαν και τους γνώριζαν και έλεγε ο Μινωτής: « εμένα δεν με γνωρίζει κανείς γιατί φοράω όλο περούκες στο θέατρο.» Η τηλεόραση περιμέναμε ότι θα καλυτερέψει και μπήκαμε όλοι με ενθουσιασμό να παίξουμε σε σίριαλ και σε θεατρικά για την Τηλεόραση και εγώ δεν συνέχισα να παίζω συχνά, γιατί δεν με έπεισε ότι είχε καλυτερέψει. Βεβαίως αυτό το μέσον είναι ευρύ λαϊκό που αν έχεις την ευκαιρία περιστασιακά να παίξεις σε κάποιο καλό έργο , αυξάνει τη δημοτικότητά σου που κι αυτό είναι καλό αλλά και εδώ προκύπτουν πολλά θέματα. Τι θα πει δημοτικότητα και τι καλό και κακό έχει μπερδευτεί. Δηλ. εκεί που θα πρέπει να έχεις αναγνωρισιμότητα εσύ που υποτίθεται ότι κάνεις καλλιτεχνία, την έχει ο τάδε που είναι περιπτεράς ,μαγαζάτορας κάπου ξεστρατίζει το πράγμα και δεν ξέρει κάποιος τι είναι το καλό και τι το κακό.

Α.Π.: Θυμάμαι τον Μενέλαο Παλάντιο που μου είχε πει ότι δεν θέλω να λέγομαι επώνυμος γιατί επώνυμα είναι κάτι κοριτσάκια που κάνουν αυτό κι αυτό κι άλλωστε μην ξεχνάμε ότι η Ελλάδα σώθηκε απ' τον Άγνωστο Στρατιώτη.

Κ.Κ. Έτσι είναι Πολύ σοφός.

Α.Π.: Θα θέλαμε να μας μιλήσετε για τις παρουσιάσεις σας τελευταία λογοτεχνικών, θεατρικών και ποιητικών κειμένων.

Κ.Κ. Αυτός είναι ένας ευέλικτος τρόπος, ένας έξυπνος τρόπος να πας το θέατρο και την τέχνη κάπου. Δεν έχεις χρήματα, να έχεις χρήματα, να έχεις ένα θίασο ξέρω γω, πολλές φορές που με καλέσανε στο εξωτερικό άρχισε αυτή η διάθεσή μου να γίνεται, να παίρνει σάρκα και οστά, έφτιαξα 1-2 αναλόγια εδώ και χρόνια το ένα είναι πχ για αρχαία τραγωδία με το οποίο πήγα και στην Αμερική σε πανεπιστήμια, έκανα παράλληλα master classes και έπαιξα και το έπαιξα στα Αγγλικά. Κράτησα όμως ορισμένες φράσεις ολόκληρες, οι ελληνικές λέξεις ήταν ατόφιες και δεν έκανα σκόντο στα ονόματα, απ' την άλλη μεριά αυτό το αναλόγιο το έχω κάνει και στο Λονδίνο, μου έκαναν μια πολύ ωραία πρόταση στο Kings College με την πρεσβεία, με τον αρχιεπίσκοπο, ήταν και πολλοί θαυμάσιοι Ελληνιστές εκεί και στο τέλος έπαιξα εγώ μια ώρα αυτό το αναλόγιο, αρχαία τραγωδία στα ελληνικά. Τώρα πρόσφατα πήγα στη Στοκχόλμη και παρουσίασα αυτό το αναλόγιο του Καζαντζάκη που έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Δεν θέλω να πω ότι κάνω μια ιδιαίτερη πρωτοτυπία αλλά πιστεύω ότι αυτό που παρουσιάζω το ξέρω και το κάνω καλά.

Α.Π.: Σίγουρα δεν είναι τυχαίο που σας καλούν σε τόσα μέρη του κόσμου και τιμάται και την Ελλάδα όταν σας καλούν σε τόσα μέρη του εξωτερικού, σε διάφορους χώρους πνευματικούς να κάνετε απαγγελίες αυτό είναι τιμητικό και για τη χώρα μας.

Α.Π.: Θα θέλαμε να μας μιλήσετε για το αρχαίο ελληνικό θέατρο, για το αρχαίο δράμα, τι αποτελούν για τον πολιτισμό μας και πόσο σήμερα υπάρχει σεβασμός γι΄αυτό τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.

Κ.Κ. Εδώ είναι η πρώτη φορά που θα μου επιτρέψετε να διαβάσω ένα μικρό σημειωματάκι που είχα γράψει επειδή λέμε ορισμένα ονόματα και δεν θέλω να παραλείψω πράγματα και είναι συνοπτικό. Λεω ότι η θητεία μου στο αρχαίο δράμα μου προσέφερε συγκλονιστικές θεατρικές εμπειρίες , μου δίδαξε πολλά και στερέωσε την αγάπη μου προς το μεγάλο θέατρο δηλ το θέατρο που γράφεται και παίζεται από ανθρώπους που είναι ταγμένοι προς τέχνη. Αυτό το θέατρο μπορεί να είναι επικό, λυρικό που μπορεί να περικλείει οποιοδήποτε είδος αλλά που σκοπεύει στην καρδιά και στο νού και που μόνο δια της αφοσίωσης και της ατέρμονης εργασίας σε ανταμείβει ψυχικά. Αν συμβαίνει δε να συνοδοιπορείς με μαστόρους του είδους πρέπει να θεωρείς τον εαυτό σου τουλάχιστον της τύχης εκλεκτό. Αξιώθηκα στη χρονική μου συγκυρία στη σκηνή την παρουσία ανθρώπων που είχαν αφεθεί επιτυχώς στο είδος αυτό του θεάτρου και που το αντιμετώπιζαν με μεγάλο σεβασμό και δέος παρ' όλη την μεγάλη τους εξοικείωση στο χώρο που κινούταν σαν στο σπίτι τους μέσα στις σκηνές αρχαίων θεάτρων, που φορούσαν τα ενδύματα των ρόλων λες και δεν είχαν ποτέ τους φορέσει μοντέρνο, σύγχρονο ρούχο. Και η γλώσσα των μεταφράσεών τους ήταν απολύτως οικεία μιας και τα κείμενα αυτά τα είχαν μιλήσει και τα προβάριζαν κάθε μέρα ατελείωτες ώρες. Δεν ήταν τυχαίο πως σχεδόν ολόκληρη η δύναμη του Εθνικού θεάτρου στο οποίο είχα την τιμή να ανήκω από το '64 ως τη δικτατορία της Χούντας και μετά με τη μεταπολίτευση ως το '93 .
Κατά τη δεκαετία ΄60-'70 ολόκληρο το καλλιτεχνικό και τεχνικό δυναμικό του Εθνικού θεάτρου μετακόμιζε και έμεινε κοντά στο θέατρο της Επιδαύρου στο Λιγουριό 2 φορές το χρόνο και μάλιστα όλους αυτούς τους μήνες του καλοκαιριού. Εκεί έκανα την μαθητεία μου και την θεατρική μου θητεία στο αρχαίο δράμα σε σημαντικούς ρόλους κοντά σε ιδιαίτερα πνευματικούς ανθρώπους τον Αλέξη Μινωτή, τον Τάκη Μουζενίδη, τον Αλέξη Σολωμό, τον Γιώργο Θεοδοσιάδη, τον κοντινότερο στη δική μας γενιά Σπύρο Ευαγγελάτο, ηθοποιοί όπως η Κατίνα Παξινού, Βασίλης Κανάκης, Θάνος Κωτσόπουλος, Άννα Συνοδινού, Ο Λυκούργος Καλλέργης, ο Στέλιος Βόκοβιτς, ο Θεόδωρος Μωρίδης, ο Νίκος Τζόγιος και άλλοι στάθηκαν πραγματικοί δάσκαλοι στη δική μας γενιά και ήταν αυτοί που δημιούργησαν τις απαρχές για την όποια υποκριτική μας παράδοση και μας έμαθαν πολλά. Η αρχαία τραγωδία απαιτεί από τον ηθοποιό και αντοχή αθλητική αλλά και φωνή ιδιαίτερα εξασκημένη και ανθεκτική στους ανοιχτούς χώρους. Ακόμα και ο τρόπος της κινητικής αγωγής υποβάλλεται και είναι διαφορετικός και φυσικά εννοώ ότι ο χώρος είναι που υποβάλλει και επιβάλλει τους κανόνες του είτε είναι το θέατρο του Πολύκλειτου στην Επίδαυρο, το Ρωμαϊκής κατασκευής ωδείο το Ηρώδειο ή το θέατρο που εγκαινίασε ο Αισχύλος στις Συρακούσες ή όποιο από τα αμέτρητα που ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός έσπειρε σε όλα τα μέρη που μεγαλούργησε. Έτσι λοιπόν πιστεύω πως το αρχαίο Ελληνικό θέατρο ήταν ένα θέατρο που πήγαινε σε βάθος και μόνο με αυτόν τον τρόπο πρέπει να αποδίδεται. Το αρχαίο ελληνικό θέατρο το βαριόμαστε όταν δεν το βλέπουμε να είναι αποδοσμένο από καλλιτέχνες που έχουν ενσκήψει με σεβασμό και αγάπη με εμβάθυνση δηλ αν ο σκηνοθέτης ή ο ηθοποιός δεν έχει μπει στα έγκατα και αυτό δεν μπορεί να γίνει αν δεν είσαι βαθιά θρησκευόμενος γιατί το θέατρο αυτό ήταν ένα θέατρο που βγήκε κατευθείαν από μια δημοκρατία και από ανθρώπους οι οποίοι πραγματικά ήταν θρησκευόμενοι. Όλο το ανθρώπινο πάθος, όλη η ανθρώπινη περιπέτεια περιγράφεται μέσα σ' αυτά τα έργα τα οποία έχουν να κάνουν με τη ζωή, με το θάνατο, με τους θεσμούς, με το θείο και δεν κάνουν σκόντο. Δεν είναι εργάκια που γραφτήκανε για να περάσει η ώρα, ούτε εργάκια που δεν πειράζει αυτή τη στιγμή θα παιχτεί έτσι και μετά θα παιχτεί αλλιώς. Είχαν και τον τρόπο τον υποκριτικό που δεν ξέρουμε πως ήταν αλλά είχε ένα μέγεθος και οπωσδήποτε είχε ένα κύρος. Αυτό το κύρος εύχομαι να υπάρχει όταν πηγαίνω να δω μια παράσταση και ομολογώ ότι πολλές φορές δεν το βρίσκω.. αυτό είναι που προσπαθήσαμε να κάνουμε και αυτό είναι που προσπαθούμε να κάνουμε όταν ασχολούμαστε με τα κείμενα αυτά τα σπουδαία.. το ίδιο συμβαίνει και με τον Σαίξπηρ δηλ ο Σαίξπηρ έχει πάρει πολλά πράγματα από την αρχαία Ελλάδα και πιστεύω ότι το να προσπαθείς να ντύσεις με άλλα ρούχα ένα έργο για να δείξεις ότι είσαι σύμφωνα με τα ρεύματα τα κοινά είναι σαν να βλέπεις τη γιαγιά σου να φοράει φουρό δηλ είναι το ίδιο αστείο όπως όταν βλέπεις κάτι το οποίο σέβεσαι και εκτιμάς να είναι αυτό που είναι έτσι και μετά το βλέπεις να είναι παρδαλό. Δηλ με παρδαλό τρόπο δεν μεταφέρεται η αρχαία τραγωδία ούτε ο Σαίξπηρ ούτε είναι ένας τρόπος σκηνοθεσίας το να τους ντύσουμε όλους στρατιωτικά ,για παράδειγμα. Το μοντέρνο είναι το αιώνιο. Έχω γνωρίσει ανθρώπους πολύ σπουδαίους, σπουδαίους καλλιτέχνες οι οποίοι ήταν μοντέρνοι και θεωρούνταν και κλασικοί παράλληλα, ζωγράφοι, μουσικοί, ηθοποιοί.

Α.Π.: Πιστεύετε ότι το αρχαίο ελληνικό θέατρο είχε έντονο πολιτικό και κοινωνικό χαρακτήρα;

Κ.Κ. Οπωσδήποτε το αρχαίο ελληνικό δράμα δεν γραφόταν έξω από τις συνθήκες τις κοινωνικές ή από τις συνθήκες τις πολιτικές, βεβαίως δεν ήταν επίκαιρο, δεν έπαιρνε επίκαιρα θέματα για να τα χρησιμοποιήσει για να κάνει τη δουλειά του εκείνη τη στιγμή. Τα θέματα τα οποία πραγματευόταν ήταν ίσως 100 χρόνια πριν αλλά είχαν αντίκτυπο στον ελληνισμό τότε ότι διαπραγματευόταν ας πούμε οι Τρωάδες, οι Τρωάδες δεν έχουν γραφτεί σύγχρονα, είναι ένας μύθος για την Τροία που είχε παραμείνει απ' τον Όμηρο και όταν έγραψε ο Ευριπίδης αυτά όλα τα έργα χρησιμοποιούσαν τους μύθους όπως κι ο Σαίξπηρ για να πουν αυτό που ήθελαν να πουν, να πουν πόσο κακό πράγμα είναι ο πόλεμος, πόσο σπουδαίο πράγμα είναι η ειρήνη, πόσο άσχημο πράγμα είναι η βία και τα είπαν εξαιρετικά. Αυτό το έργο πχ οι Πέρσες που ξαφνικά υπάρχει μια πανωλεθρία των Περσών και την περιγράφουν οι ίδιοι δηλ. ένα εύρημα εκπληκτικό και περιγράφουν και την ανδρεία των άλλων αλλά πόσο οδυνηρό είναι να ξέρεις ότι εκεί έχουν χαθεί χιλιάδες άτομα. Αυτός ο τρόπος που τα μετέδωσαν οι αρχαίοι πρόγονοι είναι ανεπανάληπτος και οπωσδήποτε έχει διδάξει πολύ κόσμο..

Α.Π.: Μιλήστε μας λίγο για την θεατρική παιδεία στη χώρα μας.

Κ.Κ. Θα σας πω ότι ουκ εν τω πολλώ το ευ. Βλέπω σχολές να υπάρχουν και δεν είμαι σίγουρος αν όλες αυτές οι σχολές κάνουν αυτό που θα έπρεπε πραγματικά να κάνουν. Παλιότερα είχα υπάρξει σε μια επιτροπή, μαζί ήταν και ο Γεωργουσόπουλος, ζούσε και η Χαλκούση και είχαμε γυρίσει για να δούμε τι γίνεται με τις σχολές και εκπονήθηκε ένα θαυμάσιο κείμενο από τον Γεωργουσόπουλο για το πώς θα έπρεπε να λειτουργούν αυτές οι σχολές και τι προδιαγραφές θα έπρεπε να έχουν. Ομολογώ ότι δεν έχω παρακολουθήσει αυτή τη στιγμή να δω τι γίνεται αλλά πιστεύω ότι υπάρχουν πολλές σχολές και υπάρχουν πολλοί που διδάσκουν στις σχολές και δεν ξέρω πόσο εύκολο είναι αυτό, εγώ έχω δει ότι είναι πολύ δύσκολο πράγμα γιατί το έζησα, ήμουν 12 χρόνια στη σχολή του Εθνικού θεάτρου και πίστευα ότι είμαι ελλιπής σ' αυτό, θα έπρεπε να είχα αφάνταστα περισσότερες ώρες να προσφέρω. Θυμάμαι ότι τότε αυτό που παίρναμε ήταν 60δρχ και δεν μας έφτανε ούτε για τα ναύλα να πάμε στη σχολή του Εθνικού θεάτρου αλλά οι ώρες ήταν απίστευτα πολλές που προσφέραμε . Η ενασχόληση με τον μαθητή πρέπει να είναι μεγάλη, βαθιά, να ξέρεις ακριβώς τι είναι το παιδί αυτό. Και μετά στις σχολές αυτές ο τρόπος που γίνεται η εισαγωγή δεν νομίζω ότι είναι και ο καλύτερος. Εγώ είχα εισηγηθεί αλλά δεν έγινα ακουστός να κάνουμε οντισιόν στα παιδιά ,ένα να .Να καθόμαστε να μιλάμε μαζί τους.

Α.Π.: Πως βλέπετε το μέλλον των παιδιών που τελειώνουν τις θεατρικές πανεπιστημιακές σχολές;

Κ.Κ. Αυτό πάλι δεν το έχω καταλάβει, που θα πάνε όλοι αυτοί; δεν ξέρω πόσοι τελειώνουν θεατρολογία αλλά η θεατρολογία είναι ένα ειδικό πράγμα και πρέπει να το αγαπάς πολύ αυτό που θες να κάνεις. Δεν λεω ότι δεν χρειαζόμαστε θεατρολόγους αλλά πρέπει να είσαι μανιακός με αυτό που θέλεις να ασχοληθείς για να κάνεις την δουλειά αυτή και βέβαια δεν ξέρω πόσα θέατρα μπορούν να προσλάβουν θεατρολόγο, εκτός από τα κρατικά θέατρα δεν ξέρω που αλλού μπορούν να βρουν δουλειά.

Α.Π.: Ποια πιστεύετε ότι είναι η συμβολή της δραματικής τέχνης στους μαθητές του δημοτικού και του γυμνασίου στη χώρα μας;

Κ.Κ. Επειδή μου δόθηκε η ευκαιρία να παρακολουθήσω κάτι εξετάσεις παλιά και με φώναζαν καμιά φορά σε επιτροπές στο υπουργείο παιδείας να δω τις μαθητικές παραστάσεις, εγώ είμαι αντίθετος σε όλα αυτά, δηλ κάνουν μια γιορτή και φωνάζουν, και απονέμουν βραβεία στους μαθητές κλπ αυτά τα πράγματα είναι λίγο καραγκιοζιλίκια και τους τα είπα όταν με φωνάξανε. Το παιδί πρέπει να διδαχθεί από πολύ μικρό, να ξέρει τι να κάνει δηλ από το νηπιαγωγείο κι ακόμα θα μπορούσε το θεατρικό παιχνίδι να υπάρχει γιατί αυξάνει η φαντασία του παιδιού, μετά του λες και τον τρόπο που θα μιλήσει, μετά αυξάνει και η ομαδικότητα, η συνεργασία .Το θέατρο έχει αυτό ότι είναι μια δουλειά συνόλου και πολλές παραστάσεις που δεν είναι καλές είναι γιατί χωλαίνουν σ' αυτό ακριβώς ότι οι Έλληνες δεν έχουμε καταφέρει να κάνουμε σύνολα. Όπου έχουμε δουλέψει συνολικά βλέπεις πως το αποτέλεσμα είναι συνολικά καλό. Τις προάλλες είχα δει μια παράσταση με νέους τραγουδιστές, χορευτές που ήταν πολύ καλή γιατί έβαζαν την ψυχούλα τους όλοι μαζί, μπορεί να ήταν άτεχνο ή να μην ήταν επαγγελματικό 100% αλλά έβλεπες ότι είναι ένα σύνολο και αυτό μετράει πάρα πολύ.

Α.Π.: Πιστεύετε ότι το θέατρο είναι ένα εργαλείο κοινωνικής παρέμβασης;

Κ.Κ. Ναι αλλά μην το πάρουμε ότι είναι ένα εργαλείο κοινωνικής παρέμβασης το οποίο πρέπει να το χρησιμοποιήσουμε για να κάνουμε τη δουλειά μας, από μόνο του παρεμβαίνει κοινωνικά στους ανθρώπους που το έχουν ανάγκη.

Α.Π.: Όλα τα είδη του θεάτρου;

Κ.Κ.Όλα τα είδη και πιστεύω ότι και το ελαφρό θέατρο έχει και αυτό τον προορισμό του, την ψυχαγωγία που προσφέρει αν δεν είναι χυδαίο γιατί τον τελευταίο καιρό βλέπουμε πολλά χυδαία κατασκευάσματα και δεν καταλαβαίνεις και το λόγο ύπαρξης τόσης χυδαιότητας.

Α.Π.: Γι' αυτό έχει χάσει το νόημά της σήμερα η επιθεώρηση, με την χυδαιότητα γιατί η επιθεώρηση δεν έχει πνεύμα σήμερα.

Κ.Κ. Ναι γιατί είναι ένα όμορφο είδος η επιθεώρηση και μάλιστα είχα εντυπωσιαστεί όταν ανέβασαν στο Εθνικό θέατρο επιθεώρηση, εγώ προσωπικά εντυπωσιάστηκα γιατί είπα ότι δεν έχει καμιά δουλειά το Εθνικό θέατρο να ανεβάσει επιθεώρηση. Η επιθεώρηση ανέβαινε θαυμάσια απ' τους κωμικούς που υπήρχαν και που έχουν διαπρέψει σ' αυτό το είδος . ήταν ένα είδος με τους δικούς της κανόνες ,αντιαυταρχικό και αντιεξουσιαστικό , με πολιτική σάτιρα Τώρα θα πεις επειδή είναι δικό μας το είδος θα το ανεβάζουμε στο Εθνικό θέατρο είναι λίγο παρατραβηγμένο.

Α.Π.: Πάντως πιστεύω ότι η προσφορά της επιθεώρησης κάποτε, κάποιας εποχής που δεν είχε χυδαιότητα και είχε πνεύμα πιστεύω πως ήταν σημαντική.

Κ.Κ. Ήταν σημαντική γιατί η επιθεώρηση είχε την δυνατότητα να διακωμωδήσει πολύ έντονα και τόσο πολύ πια που να αποκαλύψει πράγματα δηλ με την διακωμώδηση, είναι σαν κι αυτά που κάνουν ορισμένοι κωμικοί στην τηλεόραση που και που τα οποία άλλα είναι επιτυχημένα άλλα δεν είναι και που έχουν την δυνατότητα διακωμωδώντας με τον αριστοφανικό τρόπο και να σου αποδείξουν ότι μπορούν να πουν με άλλα λόγια το στραβό και είναι μια υπηρεσία μεγάλη πιστεύω.

Α.Π.: Ποια πιστεύετε ότι είναι η σχέση ανάμεσα στο θεατρικό παιχνίδι και στα νήπια;

Κ.Κ. Πιστεύω ότι το θεατρικό παιχνίδι προσφέρεται πολύ για τα παιδιά, είναι ένας τρόπος αγωγής της ψυχούλας προς δρόμους οι οποίοι θα αυγατίσουν μέσα στο παιδί και την φαντασία, και την ομαδικότητα και την αποφασιστικότητα, και τον συναισθηματικό κόσμο, θα ανοίξουν και θα μάθουν στο παιδί να μην είναι κλειστό, θα μάθουν τι θα πει να χαϊδέψεις τον άλλο, να αγγίξεις το άλλο παιδί, να νιώσει ότι είναι ένας άλλος άνθρωπος δίπλα του και ότι έχει συναισθήματα και με όλο αυτό το παιχνίδι δημιουργεί πρώτα απ' όλα προϋποθέσεις αυτοσχεδιασμού και αυτό σημαίνει ότι αυξάνεται ο νους. Είναι ένα σωρό πράγματα αρκεί να τα έχει ανάγκη ο κόσμος αυτά. έχω την εντύπωση ότι δίνουμε στον κόσμο πράγματα που δεν έχει ανάγκη, πας και παίζεις έναν Μπρεχτ και δεν τον θέλει τον Μπρεχτ, όχι ότι ο Μπρεχτ δεν είναι σπουδαίος θεατράνθρωπος αλλά έχεις δοκιμάσει να του δώσεις ένα ελληνικό έργο; και στο κάτω-κάτω πρέπει να αρχίσουμε να σεβόμαστε το ελληνικό έργο αποδίδοντας του αυτά που του αξίζουν δηλ ανεβάζοντάς το καλά, βέβαια έχει δεινοπαθήσει ο κόσμος και η επαρχία με τα έργα που πάνε από δω και από κεί έτσι σαν μπουλούκια. Τώρα νομίζω τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα.

Α.Π.: Και τώρα στην επαρχία, στην Πάτρα τουλάχιστον δεν κατεβαίνουν τίποτα σημαντικά έργα, πολύ σπάνια, ίσως οι άνθρωποι δεν μπορούν να βγάλουν τα έξοδά τους.

Κ.Κ. Ναι, δεν μπορεί ένας θίασος μεγάλος να κατέβει. Όταν κάθε τόπος συνειδητοποιήσει τις μεγάλες αρετές του και τον θησαυρό του και τον πλούτο του δηλ τώρα που αναφέρατε την Πάτρα ποιοι είναι θεατρικοί συγγραφείς Πατρινοί, γιατί να μην δοθούν ορισμένα εναύσματα σ' αυτούς τους ανθρώπους να γράφουν περισσότερο, να παίζονται τα έργα τους, οι ποιητές όλοι, η ντόπια παραγωγή της κουλτούρας του πολιτισμού είναι σπουδαία. Η Θεσσαλονίκη έχει έναν ολόκληρο θησαυρό από πάνω, έρχονται απ' τη Βόρεια Ελλάδα στην Αθήνα και εκπλήττουν, είναι άνθρωποι με μεγάλο κουράγιο, μεγάλο σθένος και μεγάλη μανία, χωρίς μανία δεν γίνεται

Α.Π.: Πιστεύετε ότι σήμερα χρειάζονται περισσότερο την διδασκαλία του θεάτρου και των άλλων τεχνών στην εκπαιδευτική διαδικασία και ως εργαλεία μάθησης και θέτουν ερωτήματα και μας ενώνουν στην προσπάθεια να κάνουμε τον κόσμο μας καλύτερο;

Κ.Κ. Νομίζω ότι το είπαμε, ότι οπωσδήποτε πρέπει να ενσωματωθεί κάπου ένα είδος θεατρικής παιδείας μέσα στο σχολείο. Εγώ πιστεύω ότι είτε με επαγγελματικό προσανατολισμό που είναι στις πιο προχωρημένες τάξεις είτε με επισκέψεις ανθρώπων καλλιτεχνών μέσα στο δημοτικό ας πούμε είτε με σεμινάρια για τους δασκάλους γιατί οι δάσκαλοι έχουν το δικαίωμα να επιμορφωθούν και έχουν το δικαίωμα να γνωρίσουν πράγματα γιατί και οι δάσκαλοι είναι άνθρωποι, έχουν οράματα και δεν θα πρέπει τα οράματά τους αυτά να τους τα αφήνουμε σε μια διδακτέα ύλη, θα πρέπει να τους βοηθάμε να πάρουν περισσότερες γνώσεις και να καλυτερέψουν και οι ίδιοι μαζί με τα παιδιά.

Α.Π.: Αυτή η κληρονομιά του θεάτρου έδωσε επιρροές και σε άλλα μέρη του κόσμου;

Κ.Κ. Η ελληνική κληρονομιά έχει δώσει σε όλον τον κόσμο δηλ οι πάντες έχουν πάρει από την Ελλάδα και καλά έχουν κάνει γιατί υπάρχουν πολιτισμοί- βλέπετε εμείς έχουμε την τιμή να ζούμε σε ένα ευλογημένο τόπο, με πολλά προνόμια πολιτισμού, με μεγάλους συγγραφείς, μεγάλη ποιητική παραγωγή και με πολλά πράγματα και σπουδαία, υπάρχουν και άλλα κράτη που δεν έχουν τίποτα απ' όλα αυτά και τα μεγάλα κράτη που μας προκαλούν δέος, η Αμερική τι πολιτισμό έχει πίσω να δούμε, οι Αμερικάνοι μας έχουν καταληστέψει από πολιτισμό και όταν έρχονται και βλέπουν εδώ ακόμα και την μόδα την ελληνική - όμως παρ' όλα αυτά διαθέτουμε κι αυτό ότι είμαστε στην Ευρώπη και έχουμε την ευρωπαϊκή επαφή και είμαστε πάντα στην Ευρώπη και ευτυχώς που είμαστε, μπορεί να ανήκουμε στην Ανατολή αλλά ανήκουμε στην Δύση έτσι κι αλλιώς. Οι προελεύσεις μας είναι σπουδαίες, έχουμε και την ανατολίτικη ιωνική ρίζα αλλά είμαστε και Αχαιοί, και Δωριείς , είμαστε και τα πάντα και νομίζω ότι θα τα πάμε πολύ καλά γιατί εγώ είμαι ένας αισιόδοξος άνθρωπος, πάντοτε ήμουν αισιόδοξος αρκεί να δώσουμε μια ιδιαίτερη προσοχή στον πολιτισμό.

Α.Π.: Τι αποτελεί για τον πολιτισμό η Επίδαυρος, το Ηρώδειο,το Μέγαρο Μουσικής, η Λυρική σκηνή και το Εθνικό Θέατρο;

Κ.Κ. Ας μην τα βάλουμε όλα μαζί, τέλος πάντων το κύρος, το σπουδαίο κύρος που μπορεί να προσφέρει αυτός ο μικρός τόπος από την άποψη του πολιτισμού δηλ ουαί κι αλίμονο αν εμείς οι ίδιοι δεν συναισθανθούμε, δεν πιστέψουμε ότι έχουμε μια μεγάλη δύναμη την οποία δεν θα πρέπει επιπόλαια να την περάσουμε και να την ξοδεύουμε ή να την παραδίδουμε στις γενιές, δεν θα πρέπει να εξοστρακίσουμε την παράδοση αλλά θα πρέπει να την διατηρήσουμε ως κόρη οφθαλμού, να πάρουμε απ' τους παλιούς την πείρα .Θυμάμαι πήγαινα και ρωτούσα τους παλιούς συναδέλφους πως θα το κάνεις αυτό, ποια είναι η γνώμη σου γι' αυτό γιατί είναι πολύ σπουδαίο να έχεις τη γνώμη του παλιότερου σε όλα τα πράγματα στη ζωή μας πολύ περισσότερο στην τέχνη και στον πολιτισμό. Αυτά τα πράγματα εξάλλου διδάσκονται, καλά αν δεν έχεις ταλέντο δεν μπορείς να κάνεις τίποτα, αυτά διδάσκονται όλα. Εγώ καθόμουν ώρες ατελείωτες και παρακολουθούσα την Παξινού, τον Μινωτή να δω πως παίζει αυτήν την σκηνή.

Α.Π.: Ο κόσμος πάει στο θέατρο για να δει τον ηθοποιό ή τον ρόλο που ερμηνεύει ο ηθοποιός ή και τα δυο;

Κ.Κ. Εγώ πιστεύω ότι το ποιο καλό είναι να παει και να δει το έργο, αλλά βεβαίως θα πρέπει και ο ηθοποιός να είναι εξαιρετικός για να παίξει το έργο. Απ΄την άλλη μεριά δεν πάω να δω τον Άμλετ μόνο αλλά παω να δω και ποιος παίζει τον Άμλετ . Οι φίλοι μας οι Εγγλέζοι έχουν τέτοια παράδοσή που όταν παίζεται ο Άμλετ πηγαίνουν και τον βλέπουν ασχέτως αν τον είχαν δει πριν για να δουν τον καινούργιο, πως το παίζει ο καινούργιος. Αυτό το θεωρώ πολιτισμό.

Α.Π.: Πιο πιστεύετε ότι είναι το χρέος του θεάτρου ο ψυχαγωγικός τομέας ή ο έντονος βαθύτερος κοινωνικός προβληματισμός για το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης;

Κ.Κ. Εγώ θα έλεγα ότι είναι και τα δυο δηλ να μην πούμε ότι εμείς θέλουμε μόνο για την ανθρώπινη ύπαρξη γιατί θα ήταν κάτι πολύ βαρετό. Το καλώς συγκερασμένο αποτέλεσμα δηλ το να έχεις ένα θέατρο, έναν πολιτισμό που σου προσφέρει και την ψυχαγωγία με την καλή έννοια, που άγεται η ψυχή προς το καλύτερο, προς τον ανήφορο που λεει και ο Καζαντζάκης τότε αξίζει τον κόπο.

Α.Π.: Πότε πιστεύετε ότι είναι αποτελεσματικό το θέατρο, ο κινηματογράφος και η τηλεόραση για την κοινωνία;

Κ.Κ. Να σας πω, όταν η τέχνη έχει τους πόρους να αντλεί και να παράγεται είτε από το κράτος είτε από χορηγίες αλλ'α μπορεί και μόνη της να επιβιώνει, όταν ο πολιτισμός τοποθετείται σε πρώτη προτεραιότητα σε μια χώρα αξιοκρατική ,τότε μπορεί να περιμένουμε μια βαθύτερη παίδευση, μια βαθύτερη προσέγγιση και μια ποιοτικότερη ψυχαγωγία

Α.Π.: Κάποιος που κάνει τέχνη πόση υπομονή πρέπει να έχει;

Κ.Κ. Νομίζω ότι θα πρέπει να έχει τεράστια.